De persoonlijkheidscultus van Vladimir Lenin

Met de ondergang van de Sovjet-Unie in december 1991, hield ook de persoonlijkheidscultus van Vladimir Lenin op met bestaan. Na bijna 74 jaar kwam een einde aan de verering van de eerste Sovjet leider, die nooit het centrum van een persoonlijkheidscultus wou worden. De echte Lenin is niet de Lenin van de stalinistische propaganda, niet de briljante leider die alles goed deed. Nee, de echte Lenin was een pragmaticus. Een vechter, maar boven alles een mens.

De eerste tekenen voor de verheerlijking van Lenin’s persoonlijkheid ontstonden al zeer vroeg. Al in 1918 werd Lenin een icoon voor bolsjewistische soldaten. Sovjet leiders zorgde ervoor dat het portret van Lenin boven veel gebouwen te zien was. Maar die was daar niet van gediend. Hij gaf zelfs het bevel om een jonge vrouw vrij te laten, die een portret van hem had verwijderd en daarvoor was opgepakt. 

Toen Lenin vijftig jaar werd, kwamen de leiders van de Russische Communistische Partij bijeen in een congresgebouw. Het was 1920 en de burgeroorlog was nog in volle gang. De leiders van de partij zongen liederen waarin ze Lenin de hemel in prezen. Lenin zelf was niet aanwezig bij het gezang en kwam pas later het gebouw binnen. Hij vond het niet nodig, al dat gezang om zijn persoonlijkheid. Lenin gaf opdracht om zijn volgende verjaardag wat ‘’gepaster’’ te vieren.

Joseph Stalin was niet de enigste architect van de Lenin persoonlijkheidscultus. Grigory Zinoview was een vurige Leninist en verheerlijkte hem alsof hij een godheid was. Zinoview en Joseph Stalin werden samen met Lev Kamenev, het partijtrio van de Russische Communistische Partij. Ze vormde de trojka, het gezicht van de ‘’leninistische’’ persoonlijkheidscultus.  

Toen de Sovjet leider op 24 januari 1924 stierf, was Leon Trotsky fel tegen het idee om Lenin’s lichaam te mummificeren. Ook Krupskaya, Lenin’s vrouw, was fel tegen het idee om het lichaam van haar man als reliek neer te zetten. Ze weigerde om het mausoleum te betreden en zei dat men Lenin beter kon herdenken, door scholen, ziekenhuizen en arbeidershuizen te bouwen. Stalin, Zinoview en Kamenev gaven daar geen gehoor aan. Lenin was een icoon en dat moest bewaard worden. Zo begon de leninistische persoonlijkheidscultus die tot 1991 zou duren. Stalin zou zichzelf naast hem zetten en de hervormde stalinisten ( na 1956 )  zouden Lenin tot 1991 vereren als een godheid.

De dood van Vladimir Lenin was het startsignaal voor zijn persoonlijkheidscultus. Wat voor 1924 al gedaan was rond de persoon Lenin, bleek niets in vergelijk met wat Stalin, Zinoview en Kamenev deden. Petrograd, de stad van de revolutie kreeg de naam; Leningrad. Overal in de stad ontstonden Lenin plekken. Er kwam een standbeeld vlak voor het Finland station en er kwam een Lenin museum.

In 1926 keerde Grigory Zinoview en Lev Kamenev zich tegen Joseph Stalin. Ze vormde een alliantie met Leon Trotsky. Maar het was te laat. De stalinisten hadden de meerderheid gewonnen en Stalin liet zijn oude tegenstanders in oktober 1927 uit de partij zetten. Vanaf dat moment was Joseph Stalin, de paus van de Leninistische Kerk. Hij zette zich neer als de trouwe handlanger van Lenin en hij zorgde ervoor dat diens woorden heilig verklaard werden.

Joseph Stalin begon aan de opbouw van zijn eigen persoonlijkheidscultus. Het doel daarvan was om Stalin neer te zetten als de opvolger van Lenin. Hij begon met massieve collectivisaties in de Sovjet-Unie, dat daarbij 8 miljoen doden vielen deed hem weinig. In 1936 begon het grote stalinistische terreur. 600.000 leden van de Unie Wijde Communistische Partij werden opgepakt en vermoord. Dagen zat Stalin in zijn Kremlin appartement en ondertekende duizenden doodsvonnissen. De wrede NKVD speelde een grote rol in het oppakken en executeren van iedereen, die in de ogen van Stalin ‘’anti-leninistisch’’ waren.

De Russische Orthodoxe Kerk, werd door de stalinisten gezien als een concurrent. Tussen 1922 en 1926 had de Sovjet-Unie, 28 bishoppen en meer dan 1.200 priesters vermoord. Vanaf het begin van de Russische burgeroorlog hadden de bolsjewieken een slechte relatie met religies. Want ‘’religie was opium van het volk’’ en de Russische Communistische Partij verspreide het atheïsme.

Na de eindoverwinning van de bolsjewieken en de oprichting van de Sovjet-Unie, werd de religie steeds vaker tegengewerkt. Hoewel nooit verboden, werd de overheid per jaar intoleranter tegen religieuze groepen. Na 1929 begon de grote jacht op gelovigen. Stalin gaf bevel om kerken te sluiten en iedereen te vervolgen die gelovig was. Veel jonge communisten deden dolgraag mee met de verwoestingen. Hun haat tegen de kerk is begrijpbaar maar moet toch afgekeurd worden. Duizenden kerken werden vernietigd en op hun plaatsen kwamen monumenten voor Lenin, Stalin en andere Sovjet helden. Stalin zorgde ervoor dat het Sovjet volk, nieuwe religieuze iconen had; hijzelf en Lenin.

Tijdens het grote terreur van 1936 t/m 1938, stierven 600.000 leden van de communistische partij. Uiteindelijk bleven alleen de meeste loyale ‘’communisten’’ op belangrijke posten. Mensen die kritiek hadden op de stalinistische dictatuur, werden in grote show processen veroordeeld tot de doodstraf. Allemaal omdat ze zogenaamd ‘’tegen de leninistische revolutie’’ waren.

De ideologie die de Sovjet-Unie nastreefde, noemde de stalinisten; ‘’Marxisme Leninisme’’. De zuivere leer van Karl Marx en de leer van Vladimir Lenin. Joseph Stalin was de ‘’grote leider’’ die trouw de leer van deze twee ‘’grote revolutionaire leiders’’ volgde. Duizenden posters werden gedrukt met Stalin en Lenin. De werkelijkheid was echter heel anders dan men dacht.

Vladimir Lenin was heel kritisch geworden over Joseph Stalin. Al vroeg merkte hij hoe gevaarlijk Stalin geworden was. Doordat de echte macht in de Sovjet-Unie bij de communistische partij lag, zag Lenin het gevaar van de partijbureaucratie. Sinds 1922 was Stalin generaal secretaris van de partij, daarmee was hij de machtigste man van de Sovjet-Unie. Hoewel de partij niets te maken had met staatszaken, was Stalin toch min of meer staatshoofd. Lenin wist dat Stalin uit was op macht, daarom moest die afgezet worden. Echter na een derde hartaanval in maart 1923, raakte Lenin stom en totaal verlamd. Hij was als mens volledig uitgeschakeld. Zinoview en Kamennev ( toen nog in alliantie met Stalin ) zorgde ervoor dat zijn kritiek op Stalin nooit bekend werd!

Kritiek op de persoon Lenin, was de grootste taboe ooit. Vooral na zijn dood streden de bolsjewieken om ‘’wie was de trouwste leninist’’. Zelfs Leon Trotsky viel in de valkuil van de leninistische persoonlijkheidscultus. De debatten na 1924 gingen vaak alleen om ‘’wie was nu de beste leninist en daarmee opvolger van Lenin?’’. Stalin heeft die strijd gewonnen dankzij de steun die hij kreeg van jonge partijleden en bureaucraten. Leon Trotsky was eigenlijk in 1925 al uitgeschakeld, toen hij zijn positie als Volkscommissaris van Defensie verloor. Stalin’s sluwheid gaf hem uiteindelijk de overwinning!

Voor kinderen werd Lenin neergezet als de vader van de natie. Kritisch nadenken werd hun niet geleerd. Ze moeten vooral gehoorzamen. Wie kritiek had op het ‘’Marxisme Leninisme’’ werd neergezet als een ‘’klassenvijand’’. Tussen 1924 en 1953 was het Stalin die bepaalde wat de kinderen wel en niet mochten leren. Na 1927 waren de trotskisten de grootste vijand van de Sovjet-Unie. Kinderen leerde Leon Trotsky te haten, omdat hij een ‘’spion van het kapitalisme en fascisme was’’. De jeugd werd helemaal geïndoctrineerd in de persoonlijkheidscultus van Lenin ( tussen 1924 en 1991 ) en Stalin ( tot 1956 )!

De tweede wereld oorlog bracht veranderingen met zich mee. De leninistische persoonlijkheidscultus raakte op de achtergrond. Toch associëren veel mensen de stalinistische bezetting van Letland, Litouwen en Estland met de persoon Lenin. Dat is begrijpbaar, want na 1956 was Lenin het symbool van de Sovjet-Unie. Veel bewoners van de Baltische landen hebben de Lenin standbeelden gehaat. Die haat ontstond toen de Sovjet-Unie in 1939, de Baltische republieken bezetten. Stalin beweerde dat de arbeidersklasse van Letland, Litouwen en Estland deel wouden worden van de Sovjet-Unie. Maar dat was een grove leugen. De referendums over de toetreding tot de Sovjet-Unie waren vervalst en helemaal niet eerlijk verlopen. 

Toen de Duitsers in 1941 de Baltische Sovjet Republieken binnen vielen, werden ze door veel mensen verwelkomend als ‘’bevrijders’’. Standbeelden van Lenin werden met veel vreugde neergehaald. De rode ster en de hamer en sikkel werden onder luid gejuich vernietigd door Duitse soldaten. Veel Baltische bewoners konden niet weten, hoe misdadig het regime van Adolf Hitler was. Na bijna 2 ½ jaar van stalinistische bezetting, dachten ze dat alles beter was dan Stalin.    

Lenin was van 1941 tot 1945 weinig te zien op Sovjet propagandaposters. Stalin was het, die de propaganda neerzette als grote krijgsheer. Het was Stalin’s gezicht dat de straten domineerde tijdens de ‘’Grote Patriottistische Oorlog’’. De stalinisten beweren nog steeds dat de grote oorlog pas in 1941 begon. Ze negeren daarmee het feit dat de Sovjet-Unie en Nazi Duitsland in 1939 samenwerkte om Polen te bezetten.

In 1945 won de Sovjet-Unie de tweede wereld oorlog. Veel oost Europese landen kwamen onder stalinistisch bestuur. In Tsjecho-Slowakije pleegde de stalinistische; Communistische Partij van Tsjecho-Slowakije een staatsgreep en schakelde de burgerlijke democratie uit. In 1949 werd in de oost Duitse zone, de Duitse Democratische Republiek gesticht. De DDR werd een product van het stalinisme, waar Stalin zelf trots op was. De Socialistische Eenheidspartij van Duitsland, deed trouw wat de ‘’grote leider’’ beval.

De persoonlijkheidscultus van Lenin en Stalin domineerde de oost Europese landen. Overal werden straten, scholen en gebouwen vernoemd naar de vader van de Sovjet-Unie. Lenin werd voor veel mensen een Messias, een heilige waar men trouw in geloofde. Rond 1950 hadden Lenin en Stalin in 1/3 van de wereld, dezelfde religieuze status als Jezus Christus en Mohammed. Lenin zou tot 1991 die status behouden, maar Stalin verloor die in 1956.

In februari 1956, tijdens het 20^ste congres van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie, gaf Stalin’s opvolger; Nikita Khrushchev opeens felle kritiek op de persoonlijkheidscultus van Stalin. Dit was een pure tactische zet, want Khrushchev wist dat hervormingen nodig waren. Nikita Khrushchev was zelf een vurige Stalinist, die veel mensen op zijn geweten had. Tijdens de terreur jaren 1936-1938, liet hij meer dan 40.000 oppakken. 8.500 mensen moesten vermoord worden op aanraden van Khrushchev. Een antistalinist was hij niet. Maar hij moest het gezicht van Joseph Stalin verwijderen uit de Sovjet-Unie. Dat gezicht had te veel ellende bezorgd.

Stalin werd verwijderd uit het openbare leven. Zijn monumenten weg gehaald, zijn posters vernietigd. Karl Marx, Friedrich Engels en Vladimir Lenin werden nu prominent afgebeeld als grote voorbeelden van de Sovjet-Unie. Van 1956 tot 1964 heerste een liberale periode waarin de stalinisten relatief veel vrijheden gaven. Lenin werd in het buitenland zeer populair tijdens de wilde jaren 60. Veel revolutionaire westerse jongeren verklaarde loyaal te zijn aan de persoon Lenin. Maar hun loyaliteit lag bij het icoon Lenin, niet bij het leninisme.

De geschiedenis heeft laten zien, dat veel van die jongeren zeer dogmatisch dachten. Ze behoorde tot de maoïstische sektes. Het maoïsme is de naam van het Chinese stalinisme. Dit stalinisme werd zeer populair bij westerse jongeren rond 1968. Veel jongeren wouden af van de conservatieve idealen van hun ouders. Ze wouden een andere wereld, een andere maatschappij. In hun blinde idealisme verheerlijkte ze mensen zoals Joseph Stalin, Mao Zedong en de Lenin van de staatspropaganda.

Veel westerse revolutionaire jongeren verloren hun idealisme en hun trouwheid aan Lenin. Toen het stalinisme in 1989 in elkaar stortte, waren de meeste jongeren bekeerd tot burgerlijke opvattingen. Sommigen hadden goed betaalde baantjes en noemde hun ‘’leninistische’’ opvattingen een jeugdzonde. De jongeren van 68 lieten zich leiden door goede idealen, maar door foute leiders. Ze waren idealistisch, droomde van een wereld zonder uitbuiting en zagen in de Volksrepubliek China hun voorbeeld. Dat land was het echte ‘’marxistisch leninistische paradijs’’ Zo dachten veel linkse studenten in 1968.

De kapitalistische contrarevolutie in de Sovjet-Unie, was een grote nederlaag voor de arbeidersklasse. Communisten wereldwijd accepteerde dat het kapitalisme gewonnen had en verklaarde zich sociaal democratisch. Het stalinistisch dogmatisme van de ‘’communisten’’ leidde tot hun ondergang. Kritisch nadenken was ‘’burgerlijk en individualistisch’’ dat was de rechtvaardiging voor de dictatuur. Wie kritisch dacht, die was ‘’niet revolutionair en anti-Lenin’’. Zo werkte de stalinistisch/maoïstische dogma.

Hoe zou Vladimir Lenin tegen de opkomst en ondergang van het stalinisme, gekeken hebben? Al in 1923 zag hij de donkere wolken van Joseph Stalin boven de Sovjet-Unie hangen. Lenin vreesde dat Stalin niet goed om zou gaan, met de enorme macht die hij bezat. Had Lenin langer geleefd dan had hij misschien Stalin kunnen tegenhouden.   

In tegenstelling tot de stalinisten en sommige trotskisten was Lenin geen dogmaticus. Hij voerde de Nieuwe Economische Politiek door, iets wat zeer onmarxistisch was. Hij was geen almachtige leider, zoals velen tegenwoordig denken. Lenin had nooit de macht die Stalin bezat! Lenin kon niet kritische bolsjewieken royeren uit de partij!! Ook hij moest zich houden aan de besluiten van het politbureau.

Na de ondergang van de Sovjet-Unie, werden veel Lenin standbeelden verwijderd. Vooral in de Baltische republieken werden de beelden onder gejuich van anticommunisten en burgerlijke democraten neergehaald. In Letland en Litouwen zijn arbeiderssymbolen ( rode ster, hamer en sikkel ) verboden. De kapitalistische regeringen vinden dat deze symbolen ‘’bezettersymbolen’’ zijn en daarom verboden horen. Het anticommunisme vierde feest!

In het Europese parlement brullen rechtse partijen, dat het communisme met het nazisme gelijk geschakeld moet worden. Lenin zou gelijkwaardig zijn aan Adolf Hitler! In Estland wilde men ook arbeiderssymbolen verbieden, maar dat lukte niet. Het Europese Strafhof bepaalde in 2009 dat Hongarije zich schuldig had gemaakt aan de schending der mensenrechten, toen dat land een Hongaarse activist oppakte omdat die een rode ster droeg. Hongarije had net als Litouwen en Letland, de rode ster tot ‘’bezetters symbool’’ verklaard en verboden.

Oost Europese rechtse regimes maken dankbaar misbruik van de stalinistische dictaturen. Kinderen leren op scholen over de ‘’communistische’’ dictatuur en hoe ‘’slecht en ondemocratisch’’ de leninistische leer niet is. Stalin zou precies zo zijn als Lenin en de ‘’communistische’’ dictaturen zouden bolwerken zijn van het leninisme! Er zijn zelfs speciale commissies, die onderzoek doen naar de ‘’communistische’’ misdaden. Monumenten werden gebouwd voor de  ( anticommunistische ) slachtoffers van het ‘’communisme’’. Er bestaan duizenden herdenkingsmonumenten in oost Europa, die de anticommunisten vereren als helden. Voor marxistische slachtoffers van de stalinisten bestaan geen monumenten. De heersende klasse vindt dat alleen anticommunistische slachtoffers zoiets verdienen.

De leninistische persoonlijkheidscultus stierf in 1991. Tegenwoordig weten weinig jongeren wie Lenin was. Het icoon dat tussen 1924 en 1991 iedereen kende, is anno 2011 onbekend bij zowel westerse als oost Europese jongeren. Het kapitalisme kan tevreden zijn! Zo lang de jeugd de echte Lenin niet kent, kunnen burgerlijke democraten aan de macht blijven!!

Lenin werd een icoon na zijn dood!