Door Leon Trotsky uit zijn stuk ''Stalinisme en bolsjewisme'' 1937
De fout in deze redenering begint met de stilzwijgende gelijkstelling van bolsjewisme, Oktoberrevolutie en de Sovjet-Unie. Het historische proces van de strijd tussen vijandelijke krachten wordt vervangen door de ontwikkeling van het bolsjewisme in een vacuüm te plaatsen. Maar het bolsjewisme is slechts een politieke stroming, nauw verbonden met de arbeidersklasse, maar niet aan haar gelijk. Naast de arbeidersklasse zijn er in de Sovjet-Unie honderd miljoen boeren, verscheidene nationaliteiten, en een erfenis van onderdrukking, armoede en achterlijkheid. De staat, die door de bolsjewieken opgebouwd is, weerspiegelt niet alleen de gedachten en de wil van het bolsjewisme, maar ook het culturele niveau van het land, de sociale samenstelling van de bevolking, de druk van een barbaars verleden en een niet minder barbaars wereld imperialisme. Het degeneratieproces van de sovjetstaat als de ontwikkeling van zuiver bolsjewisme voorstellen betekent: de sociale werkelijkheid ontkennen namens één van haar — door zuivere logica afgezonderde — elementen. Men hoeft deze elementaire fout slechts bij zijn werkelijke naam te noemen om ieder spoor ervan te laten verdwijnen.
Het bolsjewisme vereenzelvigde zich echter nooit met de Oktoberrevolutie of met de arbeidersstaat, die uit haar ontstond. Het bolsjewisme beschouwde zichzelf als een van de factoren van de geschiedenis, de ‘bewuste’ factor. Een heel belangrijke, maar niet de beslissende factor. We hebben ons nooit aan historisch subjectivisme schuldig gemaakt. We zagen de beslissende factor — op de basis van de productiekrachten in de klassenstrijd, niet alleen op een nationale, maar ook op een internationale schaal.
Toen de bolsjewieken concessies deden aan de bezitsneigingen van de boeren, strenge regels voor het partijlidmaatschap opstelden, de partij van vreemde elementen zuiverden, andere partijen verboden, de N. E. P. invoerden, als concessie een zeker initiatief toestonden of diplomatieke overeenkomsten met imperialistische regeringen afsloten, trokken ze conclusies uit het fundamentele feit dat hen van het begin af aan theoretisch duidelijk was. Dat de verovering van de macht — hoe belangrijk die ook op zichzelf mag zijn — de partij helemaal niet tot de enige leider van het historische proces maakt. Als ze de staat heeft overgenomen, is de partij zeker in staat de ontwikkeling van de maatschappij met een tot nu toe onbereikbare kracht te beïnvloeden, maar daartegenover staat ze zelf aan een tienmaal zo grote beïnvloeding van alle overige elementen van deze maatschappij bloot. Ze kan door een directe aanval van vijandige krachten van de macht weggevaagd worden. Bij een trager ontwikkelingstempo kan ze, terwijl ze aan de macht blijft, innerlijk ontaarden.
Het is juist deze dialectiek van het historische proces, die niet door de sektarische logici, die in de verrotting van de stalinistische bureaucratie een vernietigend argument tegen het bolsjewisme willen vinden, begrepen wordt. In wezen zeggen deze heren: de revolutionaire partij, die geen garantie tegen haar eigen ontaarding in zich bergt, is ondeugdelijk.
Bij een dergelijk criterium wordt het bolsjewisme natuurlijk veroordeeld, want een beschermer heeft het niet. Maar het criterium zelf is verkeerd. Wetenschappelijk denken veronderstelt een concrete analyse, hoe en waarom degenereerde de partij?
Niemand anders dan de bolsjewieken zelf hebben tot nu toe zo een analyse gegeven. Om dit te doen hoefden ze niet met het bolsjewisme te breken. Integendeel, in haar arsenaal vonden ze alles wat ze nodig hadden om haar ondergang te verklaren. Ze trokken de volgende conclusie: Natuurlijk is het stalinisme uit het bolsjewisme ontstaan, echter niet logisch maar dialectisch. Niet als een revolutionaire bevestiging maar als een termidoriaanse negatie. Dit is volstrekt niet hetzelfde!
Meer valt te lezen op
